Kanserden korkma geç kalmaktan kork deyişini hepimiz biliyoruz. Ya bir şey çıkarsa diye korkmanın hiçbir şeye faydası olmayacağını da biliyoruz. Zaman kaybı bu hastalığı hayatı tehdit edici boyutlara hızla getirebilir: O nedenle vücudumuzdaki değişiklere duyarlı olmalı ve aşağıda sayılan belirtilerden herhangi birisi hemen bir uzmana başvurmalıyız.
Genel Belirtiler
Nedensiz kilo kaybı
Uzun süreli halsiz ve yorgun hissetme
Solukluk
Vücudun herhangi bir yerinde geçmeyen ağrı
Şimdi belli başlı kanserlere ait uyarıcı belirtiler, risk faktörleri ve check-up kurallarından bahsedeceğiz.
Meme Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Memede ele gelen kitle
Meme derisi üzerinde kalınlaşma, çökme veya çekilme
Meme başından berrak veya kanlı akıntı
Memede ağrı
Kanser Riski Faktörleri
Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan kadınlarda; hiç çocuğu olmamış kadınlarda, ilk çocuklarını otuz yaşından sonra doğuran kadınlarda, hiç emzirmemiş olan kadınlarda, ideal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan kadınlar ile cinsel olgunluğa gecikmiş olarak gelen veya gecikmiş menapozu olan kadınlarda ve ailesinde (anne veya kızkardeşlerde) menapoz öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya çıkar.
Check-up Kuralları
Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan kadınlarda; hiç çocuğu olmamış kadınlarda, ilk çocuklarını otuz yaşından sonra doğuran kadınlarda, hiç emzirmemiş olan kadınlarda, ideal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan kadınlar ile cinsel olgunluğa gecikmiş olarak gelen veya gecikmiş menapozu olan kadınlarda ve ailesinde (anne veya kızkardeşlerde) menapoz öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya çıkar.
Kendi kendine meme muayenesi: 20 yaşından başlayarak her ay yapılması önerilir.
Klinik meme muayenesi: 20-40 yaş arası 2-3 yılda bir, 40 yaş üzerindeki kadınlarda ise her yıl doktor tarafından yapılması önerilir.
Mammografi (meme röntgeni): 50 yaş üzerindeki kadınlarda yılda bir yapılması önerilirken, 40-50 yaş arasındaki kadınlarda meme dokusu daha yoğun olduğu için şüpheli kitleleri gösterme başarısı daha düşüktür. Bu yaşlar arasında yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa da hangi sıklıkta yapılması gerektiği tartışmalıdır. Amerikan Kanser Cemiyeti mammografi çekimlerinin 40 yaşında başlamasını ve her yıl tekrarlanmasını önermektedir.
Testis Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Testislerde herhangi bir kitle veya boyutlarında değişiklik.
Kanser Riski Faktörleri
İnmemiş testisler. Daha çok genç erkeklerde ortaya çıkar
Check-up Kuralları
İlk gençlik yıllarının son dönemlerinden başlayarak tüm yaştaki erkekler her ay testislerini muayene etmelidirler.
Kolorektal (Kalın Bağırsak ve Rektum) Kanser
Uyarıcı Belirtiler
Uzamış ishal veya kabızlık
Barsak hareketlerinde düzensizlik
Koyu renkli veya kanlı dışkı
Uzun süreli karın ağrısı veya baskı hissi
Açıklanamayan kilo kaybı varsa
Kanser Riski Faktörleri
Aile üyelerinden birinde geçmişte kolorektal polip (iyi huylu tümoral oluşum) veya kolorektal kanser veya kronik ülserleşmiş kolit olması.
Check-up Kuralları
50 yaşından itibaren kadın ve erkeklerde tarama testlerinden birinin yapılması önerilmektedir. Bu testlerden herhangi birisi şüpheli çıkarsa mutlaka kolonoskopi yapılmalıdır. Kalın barsak kanseri taramasında 5 test kullanılabilir. Bunların başarı oranları birbirine eşittir.
Dışkıda gizli kan aranması: Dışkıda sadece mikroskopla görülebilen kanamaları bu test saptayabilir. Farklı günlerde alınan 3 dışkı örneği test edilir. Yılda bir tekrarlanır.
Sigmoidoskopi: Makattan ince ışıklı bir tüple girilip kalın barsakların bir kısmının incelenmesidir. Eğer şüphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak sağlar. 5 yılda bir tekrarlanmalıdır.
Sigmoidoskopi ve yıllık dışkıda gizli kan incelenmesinin birlikte yapılması
Baryumlu kolon grafisi: Makattan özel bir ilaç verildikten sonra çekilen rontgenlerdir. 5 yılda bir tekrarlanmalıdır.
Kolonoskopi: Makattan ince ışıklı bir tüple girilip tüm kalın barsak incelenir. Eğer şüphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak sağlar. 50 yaş ve üzerindeki kişilerde mutlaka yapılması gerekmektedir. Daha önceleri sonuçların tamamen normal olduğu kişilerde 5 yılda bir yapılması önerilirken Amerikan Kanser Cemiyetinin son önerisi 10 yılda bir tekrarlanmasıdır.
Akciğer Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Geçmeyen veya karakter değiştiren öksürük
Kanlı, pis kokulu balgam
Yeni gelişen ses kısıklığı veya değişikliği
Göğüs kafesinde ağrı
Sık ve uzun süreli akciğer enfeksiyonu (bronşit, zatürre) geçiriyor olma
Kanser Riski Faktörleri
Çok sigara içmek ve özellikle astbest olmak üzere çevre kirletici maddelere maruz kalmak.
Check-up Kuralları
Riskli hastalarda 50 yaşın üzerinde yılda bir kez düşük doz toraks tomografisi çekilmesi uygundur.
Servikal (Rahim Ağzı) Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Anormal vajinal kanama
Cinsel ilişkiden sonra kanama
Normalden fazla vajinal akıntı
Kanser Riski Faktörleri
Genital (cinsel) bölgelerde kabarcıklar oluşturan deri iltihaplan veya genital siğil enfeksiyonları, ergenlik çağına geldikten kısa bir süre sonra cinsel ilişkiye girme veya çok fazla cinsel ilişki partnerinin olması.
Check-up Kuralları
İlk cinsel ilişkiden itibaren ilk 3 yıl içinde veya en geç 21 yaşında serviks kanseri tarama testlerine başlanmalıdır. Her yıl kadın doğum muayenesi ve Pap testi yapılmalıdır.
30 yaşından sonra peş peşe yapılan son 3 tarama normal bulunmuşsa tarama arlıkları 2–3 yılda bire çıkartılabilir. Eğer anne karnındayken dietilstilbesterol (DES) kullanılmışsa, HIV enfeksiyonu varsa, veya organ nakli, kemoterapi tedavisi ya da uzun süreli kortizon içeren ilaçlar kullanması nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmışsa kontrollere yıllık devam edilir.
30 yaş üstü ve normal sonuçları olan kişiler için diğer bir öneri de 3 yılda bir yapılacak olan Pap testi ve HPV-DNA testidir.
70 yaş ve üstü kadınlarda son yapılan Pap testlerinden 3 veya daha fazlası veya peş peşe yapılan testlerden 10 tanesi birden normal gelirse serviks kanseri için tarama sonlandırılabilinir. Yukarıda belirtildiği gibi bağışıklık sistemini baskılanmış hastalarda tarama yıllık olarak devam etmelidir.
Histerektomi (rahmin rahim ağzı ile birlikte tamamen alınması) ameliyatı olan hastalarda tarama yapılmayabilir.
Endometrium (Rahim) Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Anormal vajinal kanama
Kanser Riski Faktörleri
Geçmişte kısırlık olması veya yumurtlama olmaması; menapozun geç başlaması veya uzun süreli östrojen tedavisi, vücutta aşırı yağlanma; çok fazla sigara içmek
Check-up Kuralları
Menapoza geldikten sonra geçmişinde kısırlık, aşırı şişmanlık, yumurtlayamama, anormal rahim kanaması veya östrojen tedavisi olan kadınların endometriyal biyopsi yaptırmaları gerekir.
İdrar Yolu ve Mesane Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
İdrarda kan; sırt ağrısı; kilo ve iştah kaybı, sürekli ateş; anemi (kansızlık).
Kanser Riski Faktörleri
Elli yaşın üzerinde olan erkeklerde-, çok fazla sigara içenlerde, geçmişte kronik idrar yolu enfeksiyonlarından rahatsız olanlarda daha fazla görülür.
Check-up Kuralları
Yukarıdaki şikayetleriniz varsa bir üroloji uzmanına başvurunuz.
Ağız Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Ağızda iyileşmeyen ağrılı/ağrısız yaralar
Ağız içi ve dudakta beyaz veya kırmızı plaklar, kitle veya sertlikler
Kanser Riski Faktörleri
Genellikle kırkbeş yaşın üstünde erkeklerde, çok fazla sigara içenlerde ve özellikle çok fazla alkol kullanımı ile daha fazla görülür.
Check-up Kuralları
Eğer ağızda iyileşmeyen bir yara ve renk değişikliği varsa KBB doktoruna başvurunuz.
Gırtlak Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Boğuk seslilik
Ses kısıklığı
Kanser Riski Faktörleri
Çok fazla sigara içmek, özellikle fazla miktarda alkol kullanımı da varsa.
Check-up Kuralları
Konuşma özelliğinizde herhangi bir değişiklik olması durumunda bir KBB uzmanı tarafından yapılan muayene veya eğer çok fazla sigara içiyorsanız yıllık muayene yaptırmanız gerekir.
Prostat Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
İdrara çıkmada zorluk
Sık sık ve az az idrar yapma
İdrar sonrası rahatlayamama
Kasıkların üst kısmında sürekli ağrı
İdrarda kan
Kanser Riski Faktörleri
İleri yaşlarda risk artar.
Check-up Kuralları
Makattan parmakla muayene ve prostat spesifik antijen testi (PSA kan testi) prostat kanserinde tarama testleri olarak halen araştırılmaktadır. 50 yaşın üstünde olan ve önümüzdeki 10 yıl süreyle sağ olacağı düşünülen erkeklere bu taramalar önerilmektedir. Yüksek riskli kişilerde (bir veya daha fazla 1. dereceden akrabada erken yaşlarda prostat kanseri tanısı olması) bu testlere 45 yaşında başlanılmalıdır. Çok riskli kişilerde ilk testler 40 yaşında yapılıp sonuçlar normal gelirse 45 yaşından sonra yıllık taramalara da devam edilebilinir.
Cilt Kanseri
Uyarıcı Belirtiler
Renk, şekil ve büyüklüğü değişen, çabuk kanayan veya ülserleşen benler
İyileşmeyen yaralar
Kanser Riski Faktörleri
Kadın ve erkeklerde kızıl saç, açık cilt rengi veya gözlerin mavi olması; çocuklukta ciddi güneş yanığı olması; ailenin geçmişinde doğum lekeleri veya benler varsa.
Check-up Kuralları
Eğer yukarıda sıralanan uyarıcı belirtilere sahip herhangi bir cilt lezyonunuz varsa bir cilt doktoruna danışınız.
Bunların Dışında
Sindirim Sistemi
Yutma güçlüğü, uzun süren kusma/bulantı
Karında şişlik
Açıklanamayan kilo kaybı varsa
Kan ve Lenf Sistemi
Boyun, koltukaltı ve kasıklarda ele gelen, çoğunlukla ağrısız kitleler
Kilo kaybı
Gece terlemeleri
Uzun süren ve açıklanamayan ateşler
Ciltte nedensiz beliren döküntü ve morluklar varsa
İskelet Sistemi
Ele gelen kitle veya şekil bozukluğu
Kemiklerde şiddetli ağrı
Hareket kısıtlılığı
Sinir Sistemi
Şiddetli ve uzun süreli baş ağrıları
Çift görme veya görme kaybı
Yeni gelişen dengesizlik, baş dönmeleri, uyuşma veya felçler
Şuur bulanıklığı, konsantrasyon güçlüğü
Konuşma güçlüğü
Kişilik değişiklikleri
